aktualia

Potrzeba powagi
Karolina Staszak
Kiedy w 2013 roku opublikowaliśmy tekst dotyczący pierwszego konkursu na pomnik upamiętniający tragedię pod Smoleńskiem (Georgi Gruew, „Potrzeba konceptualizacji symbolu. O sztuce po katastrofie smoleńskiej”, „Arteon” 4/2013), w środowisku zawrzało. Podjecie tego tematu – choć nasz autor w ogóle nie poruszał w artykule kwestii politycznych – okazało się być wysoce kontrowersyjne. Dziś, kiedy rozstrzygnięto drugi konkurs – konkurs na pomnik Ofiar Tragedii Smoleńskiej – i kiedy właśnie trwa realizacja wybranego projektu, zaproponowanego przez Jerzego Kalinę, wracamy do tematu tekstem Piotra Bernatowicza zatytułowanym „Most pamięci”. Czy artykuł wzbudzi kpiące komentarze? Jeśli tak, oznaczać to będzie, że jako społeczeństwo jesteśmy wciąż jeszcze bardzo niedojrzali, a jako odbiorcy sztuki nie rozumiemy jednego z jej zadań – upamiętniania. Sprawa monumentu katastrofy z 10 kwietnia 2010 roku to zdecydowanie sprawa artystyczna, trudne zadanie koncepcyjne, ale także kwestia bardzo ludzkiej potrzeby pamiętania o (tragicznie) zmarłych. Kalina, jeden z ciekawszych współczesnych polskich artystów, podszedł do zadania z dużym wyczuciem. Inaczej niż Jeff Koons, który po raz kolejny szokuje, tym razem propozycją pomnika mającego rzekomo uczcić pamięć ofiar ataków terrorystycznych, jakie miały miejsce w Paryżu. Plan wzniesienia monumentu, który miałby przedstawiać dłoń dzierżącą bukiet jakby balonowych tulipanów, został odebrany przez część krytyków jako kpina z tragedii – o kontrowersjach wokół projektu pisze dla nas Wojciech Delikta w tekście „Kwiatki do kożucha”. Wiele wskazuje na to, że Amerykanin prawdopodobnie próbuje podbudować swoje finanse oraz umocnić swoją pozycję. Szkoda, że w tej potrzebie eksponowania siebie zabrakło mu odrobiny ludzkiej wrażliwości. Wrażliwość na drugiego człowieka to nie jest cecha oczywista wśród artystów współczesnych, którzy lubią szokować, testując granice wytrzymałości widzów. Podejmuję ten wątek w tekście „Dwa kryzysy”, w którym zastanawiam się zarówno nad rzekomym kryzysem tradycyjnych mediów – chyba jednak wytwarzanym przez dyskurs, jak i nad kryzysowym obrazem człowieka, jaki można zrekonstruować na podstawie prac artystów uznanych i promowanych przez instytucje. Obraz ten jest niepełny. Myślę, że w instytucjonalnym świecie sztuki, obok chronicznego braku umiejętnie zorganizowanej formy, właśnie ten zredukowany, nieprawdziwy obraz człowieka jest najbardziej zasmucający. Jakiego rodzaju refleksji nad człowiekiem i sztuką brakuje mi w polskiej krytyce artystycznej? Odpowiadając na to pytanie, po prostu zapraszam do lektury tekstu Tomasza Biłki pt. „Błogosławiona noc”. Nigdy wcześniej nie publikowaliśmy na łamach „Arteonu” takiego komentarza. Spróbujmy otworzyć się na nowe.

Okładka: Grzegorz Gwiazda, „Stojący inaczej”, żywica akrylowa, 150 cm, , dzięki uprzejmości artysty