Co
jest ważne?
Karolina
Staszak
17.
Warszawskim Targom Sztuki towarzyszy w tym roku wystawa Jerzego Nowosielskiego.
Z tej okazji także my chcieliśmy przygotować dla czytelników materiał dotyczący
twórczości tego wybitnego artysty, a korzystając z faktu, że w gronie
redakcyjnym mamy krytyka-teologa, Tomasz Biłkę OP, wybraliśmy temat ikon,
zwłaszcza, że ikony Nowosielskiego budzą kontrowersje – przez niektórych bywają
odbierane jako zdecydowanie nieortodoksyjne. Zatem Biłka przygotował artykuł
dotyczący chrystologii Nowosielskiego.
Przyznam, że nie jest to łatwy tekst, jednak szczerze polecam go tym, którzy
chcieliby zgłębić temat ikon i koniecznie związanych z nim zagadnień
teologicznych.
Rekonstruowanie
programu artystycznego wybitnego twórcy jest intelektualnie porywające.
Niestety sztuka współczesna chyba nie daje nam wiele okazji do tego rodzaju
doświadczeń. Kajetan Giziński w recenzji 11. Triennale Małych Form Malarskich
ubolewa nad dominacją błahych propozycji artystycznych. Nie widziałam wystawy,
więc nie mogę podpisać się pod oceną naszego recenzenta, jednak mając w pamięci
wiele innych przeglądów, podzielam jego tęsknotę za twórczością prawdziwie
porywającą – czy to malarskim gestem, czy intrygującym konceptem. Giziński,
odnosząc się do oczekiwań wobec dzieł sztuki i do ich możliwości, pisze: „W
wielkim formacie szuka się gestu, a w małym myśli”. Jest to oczywiście
uproszczenie, które sugerowałoby, że proces twórczy raczej nie jest procesem
intelektualnym, a przecież u dojrzałych artystów zarówno gest ubiera myśl, jak
i myśl podąża za gestem. Jeśli zapytalibyśmy, co było pierwsze, przyjąć należy
do wiadomości, że odpowiedź jest różna w zależności od twórcy i jego programu –
jeden będzie poszukiwał idealnej formy do tego, co chce przekazać (a forma ta
może nie spełniać oczekiwań), inny zacznie swoją wypowiedź artystyczną bez
wstępnych planów (co także w efekcie może rodzić frustrację). Myślę, że nie ma
tu lepszej i gorszej drogi, ważne jednak, by w procesie twórczym, czy w byciu
artystą w ogóle, nie zapomnieć o rzeczach najważniejszych. A co jest
najważniejsze?
Na
Wydziale Rzeźby warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych odbędzie się 30
października debata zatytułowana „Gdzie jest granica? Prawa i godność człowieka
a sztuka współczesna”, którą będę miała przyjemność prowadzić. Z tej okazji
powstał tekst, który publikujemy w tym numerze „Arteonu”, pt. „Odzyskać
znaczenie”. Punktem wyjścia do jego napisania były moje dwa wspomnienia sprzed
dokładnie pięciu lat – zetknięcie się z wideo „Obrzędy intymne” Zbigniewa
Libery w ramach wystawy „Corpus” pokazywanej w Zachęcie oraz obserwowanie
odbywającej się w MOCAK-u debaty zatytułowanej ironicznie „Czy sztuka potrzebuje
papieża?”. Te dwa doświadczenia były dla mojej krytyki – jak widzę z
perspektywy czasu – ustanawiające, choć dopiero teraz wiem, jak wielką rolę
odegrał Jan Paweł II jako przedstawiciel personalizmu chrześcijańskiego,
rozwijający tak konieczną, a przecież nieobecną w świecie sztuki refleksję na
temat godności człowieka-osoby. Bo sztuka jest ważna, jednak nie ma nic
ważniejszego od drugiego człowieka.
Okładka: Jerzy Nowosielski, „Zbawiciel”, 1965, olej na płótnie, 80 x 60 cm, nieistniejąca od 2015 roku kaplica pw. św. św. Borysa i Gleba Fundacji św. Włodzimierza w Krakowie, fot. Grzegorz Dąbkowicz OP