aktualia

„Zapierający dech” skupia się na wodnym charakterze i historii Szczecina oraz na oddechu jako podstawowej, współdzielonej przez wszystkie istoty życiowej sile. Łączy w sobie zróżnicowane idee i doświadczenia, takie jak dryfowanie, tonięcie, odczuwanie pragnienia, zaczerpywanie oddechu, inspiracja, ogrody wodne, życie na rzece, skupione na rzekach trendy w urbanistyce, rosnące poziomy wody, tereny zalewowe, ogrodnictwo i akwakultura, postindustrialne nadrzeczne krajobrazy, migracje oraz zrównoważone ekosystemy i systemy społeczne. Najnowszej edycji inSPIRACJI towarzyszy idea Nowozelandczyka Roba Garretta. Tytułowe „Zapierający dech. Pomiędzy codziennością i snem” skupia się na wizerunku Szczecina jako miejsca stymulującego do kreatywnego myślenia, innowacyjnych działań oraz rozwoju nowych technologii. Proces rebrandingu miasta opiera się na poetyckiej i tajemniczej wizji Dryfującego Ogrodu (ang. Floating Garden). Koncepcja ta już u samych swych podstaw ma życie, witalność i kreatywność, wywodząc się ze znanych od wieków „pływających ogrodów” (Chinampa), uprawianych przez rdzennych mieszkańców meksykańskiej krainy jezior. Stała się ona bezpośrednią inspiracją dla artystów, w tym w szczególności dla Roberta Smithsona w pracy „Floating Island” (1970-2005). Oparty na sugestywnej wizji dryfującego ogrodu wizerunek Szczecina, przyciągającego innowacyjnych twórców, w połączeniu z portowym charakterem miasta, bezpośrednią bliskością dawnej Europy Zachodniej, coraz większego zróżnicowania kulturowego oraz poczucia nieograniczonych możliwości wywołanego obecnością licznych niezagospodarowanych, otwartych miejskich przestrzeni i przestronnych ulic, pobudził wyobraźnię kuratora i stał się bezpośrednią inspiracją do stworzenia koncepcji kuratorskiej.
Komisja wyłoniła następujących finalistów, których projekty na prace zostaną zrealizowane w ramach Festiwalu: Paulina Gołoś, „Zalanie” oraz Vitalii Shupliak, „Soap bubbles”. Natomiast finalistami wystawy konkursowej zostali: Agnieszka Mastalerz z pracą „Mechanizmy dyscyplinarne”, Aleksandra Gierada z pracą „Oddech”, Anna Szmidt z pracą „Bez tytułu”, Hanna Kaszewska z pracą „Pozdrowienia z Atlantydy”, Iwona Rozbiewska z pracą „Odświeżanie reguł”, Julia Dorobińska, Barbara Gryka, Jagoda Kwiatkowska oraz Anna Shimomura z pracą „Przepływ”, Kasper Lecnim z pracą „Remisja”, Katarzyna Przybyła z pracą „Genesis”, Konrad Juściński z pracą „Miejsce [.] bezpiecznie 8”, Olga Milczyńska z pracą „Lust”, Piotr Piasta z pracą „Tom&Thelma from The Realm of Forgotten Existence series”.                           

Figura syna przywołuje problem dorastania mężczyzn w kulturze patriarchalnej. Po psychoanalizie, a następnie po przyjrzeniu się roli kobiet w tej kulturze, można zastanawiać się, jakie konsekwencje przynosi ona dla mężczyzn. Rodzą się pytania o to, co tracili i zyskiwali w trakcie konfrontowania się z formułowanymi przez społeczeństwo oczekiwaniami wejścia w rolę patriarchy – decydującego o losach rodziny i stanowiącego centrum społeczeństwa.  Wydawałoby się, że naturalnym kluczem do zaprezentowania twórczości obu Malczewskich jest relacja pomiędzy ojcem i synem. Z obu biografii wynika jednak, że zestawienie „ojciec i syn” nie jest jedyną możliwością. Akcentuje ono przewagę Jacka Malczewskiego. Podkreśla ciężar konfrontowania się Rafała Malczewskiego z obliczem ojca, będącego znanym i uznanym malarzem – jest to ważny wątek tej współzależności, choć nie jedyny. Przybrał on kształt legendy, która rzuca cień na inne aspekty tej podwójnej biografii. I to wydaje się bardziej zajmujące. Celem wystawy nie jest śledzenie wpływów wielkiego ojca na – bądź co bądź – mniej sławnego syna, lecz spojrzenie na Jacka i Rafała Malczewskich jako synów.  Konfrontacja z własnym ojcem (mająca znaczący wpływ na twórczość) przypadała również w udziale Jackowi Malczewskiemu. Julian Malczewski (ojciec Jacka) w dużej mierze poświęcił swe życie, żeby wykształcić i poprowadzić drogę twórczą swojego syna. Jego pomoc finansowa (ale i intelektualna) decydowała o losie Jacka. Miała jednak drugą stronę: przerodziła się w formę opresji – oczekiwań, z którymi musiał się konfrontować uzdolniony syn. W odpowiedzi na to Jacek Malczewski postanowił nie ingerować w wybory i decyzje swojego syna. O synach można mówić także z innych przyczyn. Rafał Malczewski jako syn uczył się sztuki malarstwa od swojego ojca. Młody Malczewski dorastał w świecie sztuki. Od najmłodszych lat poznawał warsztat mistrza. Co jednak ważne, Jacek Malczewski uczył się również od swojego potomka – w pewnym stopniu stając się jego synem. Ich twórczość to efekt wieloletniego dialogu.  Wystawa jest podzielona na trzy części. W pierwszej z nich, „Synchronia, czyli spotkanie”, pokazana została relacja między artystami – od najmłodszych lat Rafała Malczewskiego do dojrzałego malarstwa. „Synekdocha, czyli twarze” to dział, w którym można obcować z fragmentami najbardziej typowymi dla całej twórczości obu malarzy. W tej grupie prac zaprezentowane są między innymi role społeczne, z którymi musieli się oni konfrontować. W ostatniej części, „Synczyzna – ojczyzna synów”, możemy obserwować kulminację zmagania się z presją społeczno-kulturową na przykładzie sposobu konstruowania swoich ojczyzn przez obu Malczewskich. Na ekspozycji prezentowane są dzieła z Muzeum Narodowego w Szczecinie, Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu oraz z prywatnej kolekcji. Wydarzeniu towarzyszy publikacja.

Rafał Malczewski, „Taniec”, 1924, olej, tektura, 100 x 69 cm, mat. pras. Muzeum Narodowe w Szczecinie