aktualia

W sztuce polskiej rok 1917 jest uznawany za datę przełomową w kontekście powstających nurtów awangardowych. Warty podkreślenia jest fakt, iż ów zryw stanowił kontynuację podjętych na początku drugiego dziesięciolecia  XX wieku prób zrewolucjonizowania będących w stagnacji obszarów rodzimych środowisk twórczych. Realizowane wówczas w Krakowie Wystawy Niezależnych (inspirowane francuskimi Salonami Odrzuconych) były pierwszą zapowiedzią mających wkrótce nastąpić zmian. W rytmie buntu powstawały kolejne ugrupowania. W rytmie buntu wobec zastanych w kraju, tłamszących młodych artystów norm, ale również wobec całkowitego naśladownictwa sztuki zachodnioeuropejskiej. Ekspresjoniści, formiści, Bunt, Rytm, Zwornik, Jednoróg, Komitet Paryski, Szczep Szukalczyków herbu Rogate Serce…, a wśród nich przemieszczający się twórcy, głoszący potrzebę natychmiastowej artystycznej rewolucji. Przygotowywana w Muzeum Górnośląskim ekspozycja stawia sobie za cel ukazanie różnorodności zjawisk tego okresu. Przybliża nowatorską problematykę, śmiałe formy wyrazu, a także niepoddające się fali krytyki zdecydowane działania mające dać w przyszłości grunt dla rodzących się przez kolejne dziesięciolecia kontynuacji międzywojennych zrywów awangardowych. Na ekspozycji w przeważającej liczbie obecne są prace graficzne i rysunkowe, dla wielu twórców stanowiące najdoskonalsze medium obranych przez nich postaw. Są również prace rzeźbiarskie Xawerego Dunikowskiego (z okresu Wystaw Niezależnych), a także jednej z najbardziej kontrowersyjnych postaci polskiej sztuki – Stanisława Szukalskiego (obok pracy rzeźbiarskiej, płaskorzeźba oraz prace na podłożu papierowym). Wyjątek malarski stanowi zespół wybranych prac przedstawicieli Komitetu Paryskiego. W Bytomiu można oglądać prace autorstwa m.in.: Zbigniewa Pronaszki, Leopolda Lewickiego, Tytusa Czyżewskiego, Bolesława Stawińskiego, Zygmunta Waliszewskiego, Leona Chwistka, Zofii Stryjeńskiej, Witkacego, Rafała Malczewskiego, Brunona Schulza, Stefana Mrozińskiego, Stanisława Szukalskiego i artystów Szczepu herbu Rogate Serce, Józefa Czapskiego, Ewy Łunkiewicz-Rogoyskiej, Wiktorii Goryńskiej, Jana Hrynkowskiego, Janusza Marii Brzeskiego czy Karola Hillera.

Witkacy, „Bajka”, 1932, tusz, akwarela, MGBSz 3281, mat. pras. Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu

Wystawa ukazuje twórczość wybitnego artystycznego duetu Leniców – ojca Alfreda i syna Jana. Alfred Lenica to jeden z najważniejszych polskich przedstawicieli malarstwa abstrakcyjnego inspirowanego informelem. To także twórca pierwszego polskiego obrazu taszystowskiego. Mimo że z wykształcenia był muzykiem, na stałe wpisał się do kanonu malarstwa polskiego drugiej połowy XX wieku. Jan Lenica zaś był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli Polskiej Szkoły Plakatu (jest też autorem tego określenia) i twórcą awangardowych filmów animowanych, które przyniosły artyście międzynarodowe uznanie. Tytuł wystawy w bezpośredni sposób odnosi się do słów Alfreda Lenicy: „Rysunek, linia jest architekturą; farba, kolor – muzyką obrazu”. Muzyczne konotacje stanowiły wspólny mianownik twórczości obu artystów – mimo że tworzyli w skrajnie odmiennych stylach. To właśnie głębokie zamiłowanie do muzyki doprowadziło Jana Lenicę do słynnego stwierdzenia, mówiącego o tym, że „plakat musi śpiewać!”. Wystawa została wzbogacona o program wydarzeń towarzyszących, takich jak wykłady oraz pokazy filmowe z komentarzem ekspertów – badaczy twórczości Leniców.

Basia Bańda, Czekalska+Golec, Wojciech Doroszuk, Zofia Gramz, Günter Grass, Irena Kalicka, Katarzyna Kozyra, Art Spiegelman, Rafał Wilk.

Wystawa „Ave Kobieta...” w Muzeum Narodowym w Gdańsku jest przeglądem twórczości malarskiej gdańszczanki – Beaty Ewy Białeckiej. Artystka wyłącznym tematem swoich obrazów uczyniła kobietę. Nie interesuje jej jednak portret – istotne dla niej jest zobrazowanie tego, co składa się na kobiecość i buduje jej siłę, określa status, mówi o kondycji i rolach, jakie odgrywa we współczesnym świecie. Bohaterki jej obrazów to postaci współczesne: „Marta” (2006), „Mdłości” (2012), mitologiczne: „Artemida” (2008), „Porwanie Europy” (2004), a także święci chrześcijańscy: „Dobry pasterz” (2007), „Sebastian” (2007). W szerokim wachlarzu kobiecych przedstawień wyjątkowe miejsce zajmuje matka, czego przykładem mogą być obrazy „Dwie Matki” (2008) czy „Gravida” (2014). Uniwersalną formę przedstawień artystka osadza we współczesnym kontekście. Często do postaci matek, przyjaciółek, dziewczynek dołącza komentarz – banderole ze sloganami oraz cytatami reklamowymi damskich firm odzieżowych: „Ikar – be inspired” (2004), „Atu” (2006).
Z jednej strony jest to malarstwo pełne treści oraz emocji, z drugiej, formalnej – chłodne i surowe, prawie monochromatyczne. W ostatnich latach malarka dopełnia swoje oleje tradycyjnym, pełnym haftem. Ta traktowana jako wyłącznie kobiece zajęcie technika odgrywa istotną rolę w obrazowej narracji, potęguje wymowę i dramatyzm przedstawienia. Na gdańskiej wystawie, której towarzyszyć będzie katalog, zostanie zaprezentowanych 57 obrazów.
Białecka – absolwentka ASP w Krakowie, laureatka wielu nagród i wyróżnień – stworzyła oryginalny i wyrazisty styl. Wyróżnia ją niezwykła zdolność twórczej kontaminacji tradycji dawnego malarstwa, chrześcijańskiej ikonografii ze współczesną narracją i perfekcyjnym warsztatem.