aktualia

Kategorium – ilość to międzynarodowa wystawa w ramach której czterech artystów: Marcin Berdyszak, Radek Ślany, Patrik Kovacovsky oraz Kata Kissoczy dokonają plastycznej interpretacji kategorii ilości. Polsko-Słowacki zespół artystyczny oscyluje w swojej twórczości w granicach działań przestrzennych, instalacji, rzeźby, tworząc ponadto graficzne obiekty. Zaproszeni do udziału w tym przedsięwzięciu artyści będą odnosić się do bogatego i niezwykłego potencjału przestrzennego Starej Kopalni w Wałbrzychu  wykorzystując charakter i specyfikę reprezentowanego przez siebie medium artystycznego, którego osią jest natura działania w przestrzeni.
Członem dopełniającym koncepcję określającą sens wystawy Kategorium – ilość  jest ujawnienie przez artystów subiektywnego rozumienia kategorii ilości wraz z przynależącymi do niej kategoriami jedności, wielości i ogółu. Idea wystawy najogólniej dotyczyła będzie przedstawienia indywidualnych wyobrażeń ludzkich władz poznawczych. Nawiązujemy do filozofii Immanuela Kanta, który określił czas i przestrzeń oraz dwanaście kategorii, jako uniwersalne warunki poznawcze, będące możliwością konstruowania pojęć. Podjęta w ramach wystawy kategoria dotyczy nieco innego wymiaru, mianowicie: kategorii wyobrażonej, odczutej lub intencjonalnej. Kategoria wobec świadomości paradoksalnie przestaje być uniwersalną, jest subiektywną zanim na jej kanwie powstaje subiektywne odniesienie się do świata.
Finisaż wystawy Kategorium – ilość zaznaczony zostanie szczególnym występem muzycznym Piotra Damasiewicza i Emilio Gordoa. Rejestrowany na żywo materiał znajdzie się na płycie wydanej w formie winylowej, której wyprodukowanie w bezpośredni sposób dotyczy wydarzenia, będąc częścią całej wystawy. Podobnie jak artyści wizualni, artyści reprezentujący medium dźwięku i muzyki będą odnosili się do tego samego problemu.
Planowana w Wałbrzychu wystawa Kategorium – ilość to pierwszy etap projektu mającego ostatecznie kulminować w stworzeniu cyklu czterech odrębnych wystaw, gdzie artyści penetrować będą możliwą interpretację dwunastu Kantowskich kategorii. W szerszym rozwinięciu tej koncepcji zakładamy zawartość następujących  wystaw 1. Ilość – jedność, wielość, ogół; 2. Jakość – realność, przeczenie, ograniczenie; 3. Stosunek – substancja, przyczyna, wspólność; 4. Modalność – możliwość, istnienie, konieczność.

Wystawa oraz przygotowany do niej katalog koncentruje się na relacji pomiędzy kobietą a mężczyzną, wyłaniającej się z imponującego bestiarium Lebensteina. Kilkanaście zaprezentowanych dzieł pochodzących ze wszystkich okresów twórczości, pokazuje ściśle określony model tej relacji, w której pierwiastek kobiecy jest dominujący i wyrazisty, obleczony w mięsiste ciało zaś męski podległy, usłużny i zezwierzęcony. Świadomie nakreślona nierównowaga zakłada pewną sadomasochistyczną grę, odbicie mrocznych fantazji i niespełnienia. Podkreśla ją dwoistość przedstawień: ciało i przebijający przez nie szkielet, ludzkie postawy i zwierzęce rysy. Relacja pani – niewolnik, obleczona w mityczny, barokowy antourage oddaje fantazję na temat związków, która jest ponadczasowa. Tę aktualność wystawa pragnie wydobyć i ukazać w całej rozciągłości.
Jan Lebenstein jest artystą rozpoznanym i osadzonym w polskiej tradycji historii sztuki z unikalnym, niepodrabialnym idiomem. Charakteryzują go przede wszystkim figury osiowe zaklęte w gęstej, intensywnej malarskiej materii. Jego artystyczny świat jest jednak znacznie bogatszy. Zasiedlają go postaci i stwory, ewoluujące od paleocenu przez mityczną antropozoologię oraz kobiece postaci o wybujałych kształtach, cielesne i turpistyczne zarazem.
Prace Lebensteina intrygują precyzją warsztatu, postacie cieniowane lekkimi kreskami czarnego tuszu i rozświetlane muśnięciami bieli na tle ugrów i sepii o różnych stężeniach, nasuwają na myśl szkice Dürera, a jednocześnie jego estetyka jest dosadna i ostentacyjna. Delikatność miesza się z rubasznością i groteską, odległość mitologiczna motywów zestawiona jest z namacalnością, realnością ciała. Świat wykreowany przez Lebensteina jest refleksem obsesyjnej, mrocznej wyobraźni artysty ale także odbiciem dusznej atmosfery powojennego Paryża i polskiej bohemy literackiej skupionej przede wszystkim wokół „Kultury”. Zawiera się w nim erotyczny niepokój „Ostatniego tanga w Paryżu”, rozkosz, cielesne zniewolenie i utrapienie. Artysta odsłania kulisy społecznego teatru, pod którym drzemią pierwotne siły i to one albo popychają do działania albo uziemiają w inercji. U Lebensteina instynkt śmierci i libido splatają się w nieodłącznym uścisku. Erotyczne ciało nosi w sobie nieuchronność końca. Lechoń pisał, iż śmierć chroni od miłości a miłość od śmierci; w przypadku Lebensteina jest to biegunowa namiętność oparta na skrajnościach, rozpięta między Boschem a markizem de Sade.

Jan Lebenstein, „Figura”, 1959, tusz, gwasz i akwarela na papierze milimetrowym, 57,5 x 35,5 cm, mat. pras. Wejamn Gallery