aktualia

Tadeusz Dominik, „Pejzaż mazowiecki”,  2009, olej, płótno, 110 x 130 cm, mat. pras. Galerii Wirydarz

W nocy wszystko wydaje nam się bardziej realne, może dlatego, że w nocy wyostrzamy pozostałe zmysły. Gdy wzrok zdaje się nie nadążać za ruchem naszego ciała, szukamy sposobu na pełniejsze określenie docelowego miejsca, do którego zmierzamy. Czasem czując pod dłońmi chropowatość roślin, zbierając pod stopami wilgoć trawy i poddając się działaniu napływającego wiatru stajemy się bezbronni. Najmniejszy szelest, opór materii, nieskoordynowany ruch stawia nas bliżej niebezpiecznej granicy, przy której zaczynamy tracić rozum. Na całej jego objętości. Czujemy ciarki, nerwowo obracamy głowę w nadziei dostrzeżenia potencjalnego zagrożenia, obliczamy wielość kamieni pod podeszwą buta, a otoczenie osacza nas coraz większym chłodem. Nie jest to pozór, ani widzimisię. Nawet ten, kto nigdy nie szedł lasem w nocy spoglądając na obrazy artysty na pewno zrozumie, że noc jest czymś zdecydowanie innym niż dzień. Oklepany i do przewidzenia, miarowy, „od” i „do”. Noc jest głęboka i jedyne co zdaje się być w niej pewnikiem to fakt, że ciemność zdarza się być przedarta blaskiem światła księżycowego. Noc obrosła w mity i legendy, garną się do niej upiory wszelkiej maści i każdy, choć najmniej magiczny artefakt. To podczas jej trwania odnajdujemy Kwiat Paproci i to pod jej osłoną, nierzadko w sposób mało wysublimowany, przeobrażały się bestie w ludzkie istoty i na odwrót. Skrywa się pod łuną z tajemnic i mrocznych niedopowiedzeń. Osnuta jest siatką naszych uprzedzeń, a przecież może być piękna. Barok ukochał luministów, a oni uczynili z nocy coś na kształt nowej sfery, bogato eksplorowanej przez ówczesnych dla tej epoki twórców. Dali jej wiele oblicz, od malarstwa pełnego tajemnic jak w dziełach Carravagia po intensywną ekspresję wyrazu w obrazach Giovanni Battista Caracciolo. Zaś Georg de la Tour pchnął ją w objęcia dramatyzmu i teatralności. Zbieżne zdają się być wizerunki „Straży” Rembrandta ze „Strażą nocną” Ereta. To co przykuwa nasze spojrzenia to obszar dzielący te dwa obrazy, na którym nieprzełamana klasyka ulega uaktualnieniu i mierzy się ze współczesnością. Dookreśla się charakter przedstawień i wszystko co zdawać by się mogło, że będzie dzielić – łączy. Noc jest arkuszem, na którym artysta zapisuje co mogło by być, co miało by szanse zaistnieć. Jest epicka i niesie ze sobą poetycki blichtr. Rafał Eret decydując się na tak trudny w malowaniu temat udowodnił jak doskonały warsztat posiada, w niczym nie ustępując wielkim mistrzom malarstwa z ubiegłych wieków. Nowatorski charakter dzieł stawia go na piedestale odkrywcy, mistrza ukrytych laserunków i wielbiciela detalu. Finezja z jaką traktuje ukryte pod wodą ryby, pełna niemal jubilerskich detali nocna roślinność czy choćby fragmentaryczna architektura sprawia, że odbiór jego prac jest niemal literacki. Obrazy niczym porywająca lektura nie pozwalają nam beztrosko odejść, zaprzęgając naszą wyobraźnię do intensywnej pracy nad odbiorem dzieł. Intryguje prześlizgujące się delikatnie światło odbite od poświaty księżyca, które niesie niespotykaną biel neonową. Zaobserwować to zjawisko możemy w „Nocnych Kwiatach” a także w „Pulling and pushing”. Z kolei ultra-delikatne zdają się przedstawienia grup osób w wodzie jak ”Pocałunki” czy zwierząt w obrazie „Dziwne Światło”. Moglibyśmy nawet odnieść wrażenie, że obrazy artysty są nietypowym studium faz księżyca, dzięki którym pozornie zawieszone w czasie oniryczne sytuacje mogą mieć swój moment na zaistnienie. Przytłumione światło i pozornie wąska gama, wprowadzają w prace senną rzeczywistość. Balansujemy na granicy zwidów i sfery egzystującej na obrzeżach realności. Niewątpliwie prace osadzone są w mocno w sferze realizmu magicznego, a umiejętne operowanie światłem, kolorem i tematem nadaje im charakter wyjątkowy. Czy po obejrzeniu wystawy przestajemy się bać nocy? Czy zyskujemy poszerzoną świadomość, czujemy się oswojeni z tematem nastającej etapami ciemności? Czy ta część doby, służąca snom i względnemu odpoczywaniu przestaje być dla nas choć trochę mniej mroczna? A może ta tytułowa „mroczność” jest przez nas na tyle oswojona, że bezpieczne oglądanie obrazów w przestrzeni galerii, z odpowiednim odejściem, jest przyjemną pożywką dla naszych oczu i nieskrępowanej wyobraźni. Z pewnością. NOKTURNUM III Rafała Ereta jest malarską i piękną, ujmującą opowieścią o tej części naszego życia, o której nierzadko zdaje nam się zapomnieć. tekst kuratorski: Zuzanna Zubek - Gańska